Een nieuw erfrecht in België

10 november 2017 Een nieuw erfrecht in België

Een nieuw erfrecht in België

De laatste jaren is er veel gewijzigd op het vlak van successieplanning. Zo is er de nodige activiteit geweest van de Vlaamse Belastingdienst, die op fiscaal vlak veel veranderingen en onzekerheid met zich mee brengt. Daarnaast is het juridisch kader eveneens duchtig gewijzigd, met als sluitstuk de recente invoering van een nieuw erfrecht.

Het is deze laatste wijziging die wij u nader willen toelichten.

Versoepeling
Het nieuw erfrecht houdt voornamelijk een versoepeling in, zodat meer aan de noden van de huidige tijd kan worden voldaan. Omdat het klassieke gezin minder en minder de basissamenlevingsvorm is, wordt het erfrecht aangepast aan stiefkinderen en samenwonende partners. Zo zal hun situatie eenduidiger en rechtvaardiger worden. Ook zal de erflater meer baas kunnen zijn over zijn eigen nalatenschap.
Het erfrecht wordt eveneens aangepast aan het feit dat roerende goederen, zoals juwelen, geld en aandelen, tegenwoordig veel belangrijker zijn dan in 1804, toen ons huidige erfrecht geïntroduceerd werd.

Zo zijn er versoepelingen die spelen tijdens het leven van de erflater, en die spelen na het overlijden.

Versoepelingen tijdens het leven van de erflater

De erfovereenkomst
Onder het huidige recht is het nagenoeg onmogelijk om bij leven al afspraken te maken over een toekomstige erfenis, zelfs niet over uw eigen nalatenschap.
In de toekomst worden de mogelijkheden voor het opstellen van een dergelijke erfovereenkomst sterk verruimd.
Het wordt mogelijk voor alle betrokkenen – erflater, echtgenote, kinderen – om een overeenkomst op te stellen over de verdeling van de nog niet opengevallen nalatenschap van de toekomstige erflater. Men kan denken aan verdelingen, onderlinge waarderingen, afzien van zijn reservatair deel of de verplichting tot inbreng.
Van een dergelijke overeenkomst zal dan door de betrokkenen niet meer afgeweken kunnen worden, behoudens uitzonderingen.

Waardering van schenkingen
Ook de onderlinge verrekening van geschonken goederen tussen de kinderen wordt gemakkelijker en rechtvaardiger. In het huidige recht wordt bij de opmaak van de fictieve massa – dit is alles wat de erflater tijdens zijn overlijden in eigendom heeft samengeteld met alles dat hij bij leven heeft geschonken – voor de waardering van deze goederen een onderscheid gemaakt tussen roerende en onroerende goederen. Zo geldt voor onroerende goederen het moment van overlijden als ijkpunt van de waarde waar rekening mee gehouden wordt. Voor roerende goederen is dit het moment van schenken. Een waardestijging van roerende goederen wordt met andere woorden niet in aanmerking genomen bij de vergelijking tussen de erfgenamen op het moment dat de erflater overlijdt. Het is duidelijk dat dit voor ruzies kan zorgen, en tevens de door de erflater betrachte gelijkheid tussen de erfgenamen in het gedrang kan brengen.

In het nieuwe erfrecht zal gewerkt worden met de geïndexeerde waarde van een geschonken goed op het moment van schenking, en zal het onderscheid tussen roerend en onroerend losgelaten worden. Deze gewijzigde regels zijn in principe al op 1 september van dit jaar in werking getreden.

Verrekening van schenkingen
In de huidige stand van de wetgeving is bepaald dat geschonken goederen in principe ingebracht moeten worden op het moment van overlijden. Men is dus niet zeker dat men het geschonken goed mag houden bij overlijden van de schenker. Dat dit voor onzekerheid zorgt is duidelijk. Deze regel wordt geschrapt, en er zal enkel nog ingebracht moet worden in waarde. Ook deze regel is reeds in werking getreden.

Van deze nieuwe regels kan men enkel afzien indien dit uitdrukkelijk anders overeengekomen werd door de betrokkenen in de oorspronkelijke akte, of wanneer ze een verklaring afleggen en deze verklaring notarieel bevestigd is, voor 1 september 2018.

Versoepelingen na het overlijden van de erflater
Ook op dit vlak zijn de nodige zaken veranderd. De belangrijkste wijziging is dat de erfrechtelijke reserve van de kinderen gevoelig vermindert. De reserve is het deel waar de kinderen minimum recht op hebben.

De reserve en het beschikbaar deel
Uw nalatenschap wordt opgedeeld in twee delen, de reserve, dit is het minimum waar elk kind recht op heeft, en het beschikbaar deel, dit is het door u vrij te besteden deel.
In het huidige recht hangt het af van het aantal kinderen dat u heeft om te bepalen hoe groot het beschikbaar deel en de reserve zijn. Nu is het zo dat de erflater, indien die één kind heeft, over de helft van zijn nalatenschap vrij mag beschikken. Bij twee kinderen is dit 1/3e, en bij drie of meer is dit 1/4e. In de toekomst zal dit altijd de helft van de fictieve massa vormen.
Door deze uitbreiding is het mogelijk om bijvoorbeeld een zorgkind, stiefkind of feitelijk samenwonende partner extra te bevoordelen. Een andere mogelijkheid is om een kind dat u al jaren niet gezien heeft, enkel zijn of haar deel te geven, en de overige kinderen (veel) meer. Al deze mogelijkheden worden in het nieuwe erfrecht dus uitgebreid. U wordt als erflater dus meer baas over uw eigen nalatenschap.

Ook zal de reserve van de ouders van de erflater afgeschaft worden. Nu is het zo dat bij ongehuwden de ouders per ouder 1/4e van de nalatenschap kunnen opeisen. Dit zal in de toekomst niet meer mogelijk zijn. Wel zullen zij eventueel een onderhoudsvordering op de nalatenschap hebben, als zij behoeftig zijn.

Om de inperking van de reserve van de kinderen enigszins te temperen, zal, indien er een testament is opgemaakt ten voordele van de langstlevende echtgenoot, dergelijk legaat bij voorrang aangerekend worden op het beschikbaar deel.

Ook zal het zo zijn dat bij hertrouwen, de nieuwe echtgenoot van de erflater enkel nog het vruchtgebruik kan erven op hetgeen dat de erflater had geschonken ná het nieuwe huwelijk. Op het vruchtgebruik van alles dat daarvoor geschonken is, zal deze langstlevende nieuwe partner geen aanspraak kunnen maken. Dit is in het voordeel van kinderen uit het eerste huwelijk van de erflater.

Inwerkingtreding
Het nieuwe erfrecht treedt in werking op 1 september 2018, behoudens enkele uitzonderingen, zoals de hoger besproken nieuwe regels betreffende de inbreng en waardering van schenkingen, die direct in werking getreden zijn.

Verbetering
Bovenstaande wijzigingen zorgen ervoor dat er meer soepelheid en zekerheid zal komen betreffende de verdeling en vereffening van uw nalatenschap; zaken waar in de praktijk al jaren om gevraagd werd.